Читать интересную книгу Прызнанне левага крайняга - Міхась Кацюшэнка

— Упэўнены, што з цябе можа атрымацца выдатны ігрок. Думаю, нападаючы. Я ўважліва сачыў за табой на ўсіх трэніроўках, гульнях і перакананы ў тваім выдатным будучым. Запомні адно — усё залежыць ад цябе. Ты павінен ведаць, што спорт дасць табе, мусіць, усё ў жыцці, аднак і многага цябе пазбавіць. Патрэбны твая адданасць, гатоўнасць ісці на шматлікія ахвяры. Днямі я сустракаюся з кіраўніцтвам нашай футбольнай каманды і скажу ім, што адзін чалавек можа выступаць за дубліруючы састаў.

Праз некалькі месяцаў я і сапраўды выйшаў на гульню ў складзе дубля і забіў свой першы гол у чэмпіянаце краіны. Яшчэ праз паўгода — гульня ў асноўным саставе. Прайшло яшчэ два гады — першая гульня ў складзе зборнай, удзел у турнэ па Злучаных Штатах, галы амаль што ў кожным матчы. Усё адбывалася так імкліва, што я не мог усвядоміць, як і што.

Ярэмчанка часта са мной сустракаўся і задаволена гаварыў, што ён не памыліўся.

Але па сутнасці памыліўся я...

3

Нехта магутным рухам перакрывае заслону дажджу. 3-за павароту вынырвае Масква-рака. Я люблю гэтыя прасторныя мясціны, з прыгожымі, быццам намаляванымі пералескамі, старым, чырвонага колеру, замкам, пабудаваным малавядомым графам на месцы дома бацькі Герцэна. Мясцовыя жыхары расказваюць, што апошні з графскага роду з’явіўся на тым беразе ракі ў складзе нямецкай арміі ў 41-м (тут якраз знаходзілася лінія абароны Масквы). Ён аддаў загад не страляць па замку, спадзяваўся апынуцца на тым баку, каб зноў гаспадарыць у сваім замку. Але не давялося; замак застаўся цэлым, цяпер у ім дом адпачынку.

Мы пад’язджаем да варот. Я лезу ў кішэню па грошы, разлічваюся з леваком, які паглядае на мяне са здзіўленнем (усю дарогу я маўчаў), і іду па цяністай алеі да замка. Ніводнага чалавека, пах кветак і дажджу. Кабінет галоўнага ўрача зачынены, стукаюся ў суседні пакой. Насустрач мне падымаецца хударлявая жанчына ў акулярах (яна заўсёды нагадвала мне гераіню з аднаго англійскага фільма).

— Вы?! — у яе голасе здзіўленне.— Станіслаў Пятровіч гаварыў, што праз некалькі дзён збіраецца на матч у Маскву, дзе абавязкова ўбачыць вас.

Я не магу ўспомніць яе імя. Пытаюся:

— Дзе ён?

— Галоўны ўрач будзе позна вечарам. Паехаў па неадкладных справах у Маскву.

— Прабачце, але я вельмі стаміўся,— кажу я.

— Разумею, разумею... У нас ёсць толькі адзін свабодны пакой, збіраемся рамантаваць яго. Замку далёка за сто гадоў, перакрыцці гніюць.

Я супакойваю яе, кажу, што прыехаў літаральна на тыдзень, а можа, і таго менш і магу начаваць хоць на даху. Яна корпаецца ў шуфлядзе ў пошуку ключа, гаворыць, што Станіслаў Пятровіч распачаў дома рамонт, жонка з дачкой і двума ўнукамі паехалі адпачываць на поўдзень. Гэта мяне, шчыра кажучы, радуе. Сам не ведаю чаму, але яго жонку цярпець не магу. Станіслаў Пятровіч, выдатна разумеючы гэта, спрабуе нераканаць мяне, што чалавек яна ў цэлым добры, вось толькі характар у яе дзіўнаваты, і я павінен гэта разумець, бо ўспрымае яна мяне як вельмі блізкага і роднага чалавека. Я з ім згаджаюся, але, кажучы па шчырасці, радуюся, што яе няма. У гэтым сэнсе мяне немагчыма перарабіць, у мяне заўсёды пануе ўражанне пра чалавека, якое склалася пасля першай сустрэчы з ім.

Па дубовай лесвіцы (з усіх бакоў на мяне маўкліва глядзяць пустыя ўнутраныя вокны другога паверха) падымаюся ў свой пакой. Вялізная паўкруглая зала, балкон выходзіць на газон, які па колеры кветак нагадвае англійскі сцяг. Яго старанна захоўваюць. Зноў пах кветак, іх тут, пад вокнамі, мусібыць, дзесяткі тысяч. Мяне ахінае страшэнная стомленасць, павекі закрываюцца самі па сабе, я ледзьве знаходжу сілы, каб аддзячыць намесніка галоўнага ўрача (я так і не ўспомніў яе імя), і, скінуўшы куртку, валюся на ложак. Сну няма, я знаходжуся ў паўзабыцці.

Я разганяюся і б’ю па мячы — штанга!

Уважлівыя вочы Фалалеева: «Што адбываецца, як ты думаеш, чаму каманда прайграе...»

Святло фар, вочы старога, я націскаю на тармазы...

Маці ідзе здалёк насустрач у сваім любімым касцюме, яна працягвае да мяне рукі...

Я адкрываю вочы і нічога не разумею — я не спаў, адкуль жа магло з’явіцца гэтае відовішча. Зноў закрываю вочы і зноў бачу самыя розныя, кароткія сюжэты са свайго жыцця. Галава мая робіцца цяжкай...

Нарэшце рашуча адкрываю вочы, падымаю з ложка сваё незнаёмае, чыгуннае цела, гляджу на гадзіннік — палова дзевятай. Колькі я праспаў? Хоць не, я ўпэўнены што не спаў... Прайшло больш дзвюх гадзін. На стале ежа!

Без асаблівага жадання ем, потым доўга гляджу на англійскі газон. Некалі я прыязджаў сюды разам з маці, раніцой мы беглі з гэтага самага пакоя сярод мора кветак да рэчкі, пераходзілі яе па падвесным мосце (ён хістаўся пры кожным кроку, і спачатку мне было жахліва глядзець уніз, на раку), потым беглі па вузенькай мяккай дарожцы міма старых вязаў, разбуранай царквы... Кожную раніцу мы плавалі ў сцюдзёнай рачной вадзе, вочы ў маці ажывалі, яна гаварыла, што тут, у гэтых мясцінах, яна адчувае сябе па-сапраўднаму шчаслівай.

У калідоры — нечыя цяжкія крокі. Плыве ў пакой знаёмы твар.

— Мне сказалі, што ты прыехаў, а я не паверыў — без званка, ды і наогул чаму цяпер, у разгар сезона? Кажу сваёй намесніцы: «Не, гэта не ён, а нейкі самазванец, вы ўсё на свеце пераблыталі!»

Станіслаў Пятровіч моцна прыціскае мяне да сваіх шырокіх мяккіх грудзей.

— Нічога не разумею,— гаворыць ён, сеўшы ў крэсла насупраць.— У мяне ў кішэні білет на ваш матч з «Тарпеда», а ты тут, нічога не разумею.

— Невялікі адпачынак,— крыва ўсміхаюся я.— Траўма, Станіслаў Пятровіч. Так, чарговая траўма.

Ён з усіх бакоў аглядае мяне, быццам збіраецца ўбачыць маю траўму. Потым раптам гаворыць:

— Ты гэта кінь, якая яшчэ траўма?! У мінулым матчы ты правёў на полі роўна дзевяноста мінут. Я ні на імгненне не адыходзіў ад тэлевізара, хоць гэта было даволі цяжка для мяне. Не магу зразумець, што з вамі здарылася, у мінулым сезоне — другое месца ў чэмпіянаце, а цяпер сядзіцё, як прыкаваныя ў небяспечнай зоне, побач з адпетымі калунамі.

Я ўздыхаю, разумею, што яго цяжка падмануць.

— Траўму атрымаў на трэніроўцы. А каманда? Лепш за мяне разумееце — рознае бывае. Прычын можна называць шмат, але няма сэнсу — ідзе гульня, і ўсё тут.

Станіслаў Пятровіч напружана ўглядаецца ў мяне.

— Паслухай, а можа, зноў?.. Зноў у цябе якая-небудзь непрыемная гісторыя. Сам разумееш, як тады... Пабудзеш у мяне ці тут?

— Мне тут больш падабаецца, чым у цябе. Сярод даўніны адпачываю душой.

— Колькі прабудзеш?

— 3 тыдзень.

— Трэба будзе аплаціць.

— Няма праблем,— я дастаю з кішэні скрутак грошай.— Колькі трэба?

Станіслаў Пятровіч усміхаецца.

— Ты, я гляджу, гэтак і не навучыўся абыходзіцца з грашыма.

Я паціскаю плячыма і нічога не адказваю. Мы п’ём чай і размаўляем пра футбол. У яго, як і заўсёды, шмат незвычайных пытанняў. Мяне зноў ахінае слабасць. Ён гэта заўважае. Гаворыць:

— Прабач, Кастусь, табе, відаць, хочацца адпачыць. Я пайшоў. Да заўтра. Спадзяюся, ты дапаможаш мне...

— Дапамагу. Я нядрэнны майстар, ты ж ведаеш...

Ён пайшоў. Я пераапранаюся ў спартыўны касцюм, стаўлю касету ў партатыўны магнітафон.

Станіслаў Пятровіч ведае, я не люблю ўспамінаць тую даўнюю гісторыю, пасля якой многія людзі (і я сам у тым ліку) амаль пахавалі мяне.

Той непрадбачаны пераезд у Маскву... Зборная тады ў асноўным складалася з маскоўскага «Дынама». У яе ўваходзілі яшчэ некалькі сталічных ігракоў, а я адзіны быў прадстаўніком з правінцыі. Вось мне і прапанавалі перайсці ў базавую каманду, каб увесь час трэніравацца і гуляць разам з партнёрамі па зборнай. У глыбіні душы я радаваўся, асабліва па той прычыне, што пераеду ў Маскву. Усё ж там бацька, няхай ён яшчэ раз зразумее, што я не такі ўжо ідыёт і нечага дабіўся ў жыцці без ягонай дапамогі. Старшы трэнер каманды лічыўся сапраўдным прафесіяналам у сваёй справе, слоў на вецер не кідаў і абяцанні — службовая аднапакаёвая кватэра ў цэнтры Масквы (пакінуць сваю ў Мінску я не мог — у ёй усё было звязана з маці), аўтамашына «Волга» (упершыню ў жыцці я з жахам пачаў пералічваць грошы, якія трымаў у шуфлядзе і з палёгкай уздыхнуў — хапае) — трэнер стрымаў. Праз месяц у блакітным касцюме (я прывёз яго з Італіі) за рулём «Волгі» я з’явіўся ля бацькавай дачы, уключыў на поўную магутнасць магнітафон, адчыніў дзверцы і крыкнуў бацькавай жонцы Ларысе, якая корпалася ля кветак:

— Я вас шчыра вітаю, мадам!

— Божухна, Аляксей, паглядзі хутчэй, хто да нас прыехаў?!

Бацька выйшаў з веранды ў шортах і дынамаускай майцы (мой падарунак) і пакруціў галавой:

- Нічога не скажаш, вось ён, герой нашага часу, ідэал сучаснай моладзі!

Ён падышоў да машыны, паляпаў па капоце.

— А вось я, уяві сабе, пакуль што не магу сабе такога дазволіць і многія мае калегі таксама.

Я сказаў:

— Магу толькі выказаць спачуванне. Відаць, справа ў тым, што вас, прафесараў, намнога больш, чым ігракоў зборнай. Да таго ж у цябе вялікая сям’я, а мне намнога прасцей, я жыву адзін. Даўно ўжо...