Читать интересную книгу Агасфэр (Вечны Жыд) (на белорусском языке) - Стефан Гайм

Вышэйпамянёны, нар. 10. IV. 1927 у Хемнiцы, Сакс., сын зеляншчыка, 53 гады, жан. (жонка Гудрун, у дзяв. Енiке, был. сакратарка, у ц. ч. без прафесii) i праж. 108 Берлiн, Ляйпцыгер-штр. 61, 8-ы паверх; дзецi Фрыдрых (нар. 1963) i Урзула (нар. 1968); асоб. прыкметы: няма. Вышэйпамянёны ўступiў у Сац. адзiную партыю i з'яўляецца членам Таварыства германа-савецкай дружбы, лыжна-спартыўнага клуба "Прагрэс", а таксама Акадэмii навук.

Вышэйпамянёны знiк 31 снежня 1980 г. памiж 23 гадзiнай i поўначчу праз пралом (у чалавечы рост) у знешняй сцяне (напружаны бетон) сваёй кватэры. Тлумачэння ў форме развiтальнага альбо падобнага роду лiста не пакiнуў; у кожным разе, нiчога адпаведнага не выяўлена.

Служба была 1 студзеня 1981 г. ў 2.35 гадз. пра знiкненне вышэйпамянёнага ўведамлена па тэлефоне iнспекцыi Нар. палiцыi (палiц.-обер. мнстр Гiрш), i паведамленне было прынятае.

Змест тэлефанаграмы прыкладаецца.

Гiрш: Тут адзiн прапаў, нейкi Байфус, прафесар, вельмi вядомы чалавек, пралом у сцяне.

Служба: Пра якi лом у сцяне? Дзе?

Гiрш: Не пра лом, а праз пралом у сцяне, на Ляйпцыгерштрасэ,

Служба: У вас скразняк?

Гiрш: Не ў нас. I не на Сiльвестар. Мы калектыў сацыялiстычнай працы.

Служба: Дык паведамляйце.

Гiрш: Званiла жанчына. Яна гэта заўважыла, калi па радыё бiлi званы. Была вялiкая кампанiя. А як па радыё далi званы, яна хацела сказаць тост, а яго не было. А перад тым яшчэ быў. Тады пачалi шукаць. I знайшлi пралом.

Служба: А ён што, не мог пайсцi праз дзверы?

Гiрш: Я спытаўся i ў жонкi. А яна сказала, навошта ж тады пралом? Тады я паехаў на Ляйпцыгештрасэ з таварышам Рудэльманам.

Служба: I?..

Гiрш: Стаяў натоўп каля дома. I сапраўды там быў вялiкi пралом, чорная дзiрка там, наверсе, добра вiдаць. Але ўнiзе не было нiчога, нiякага трупа, нi крывi на бруку, нiчога.

Служба: А ў кватэры?

Гiрш: Пралом быў цёмны па краях, як бы апалены, быццам сцяну прашыла ракета, з адпаведнай тэмпературай. Але госцi кажуць, што нiчога не чулi, нi стрэлу, нi выбуху. Яно канечне, вонкi ж быў феерверк, грукату хапала.

Служба: Што яшчэ вартага ўпамiнання?

Гiрш: На стале ляжала запiска, шрыфт нейкi вельмi ж дапатопны, цяжка прачытаць.

Служба: Яна ў вас? Паспрабуйце прачытаць.

Гiрш: З Богам - маiм - узыходжу - на - мур. I пад гэтым напiсана: Псальма 17, двухкроп'е, 30.

Служба: Значыца, усё-такi ўцёкi. Адкуль вы тэлефануеце?

Гiрш: З кватэры на Ляйпцыгерштрасэ.

Служба: Госцi яшчэ на месцы? Вазьмiце ў iх прозвiшчы i адрасы i скажыце людзям, каб нiчога нiдзе не гаварылi пра здарэнне. I вы i таварыш - як вас? -Рудэльман? - каб i вы не распускалi язык. Служба сама паклапоцiцца пра далейшае. Канец.

Ранiцай 1 студзеня 1981 г. мне была пададзена сраваздача пра здарэнне, i я прыняў меры. Улiчваючы магчымыя ўскладненнi, я асабiста правёў некаторыя допыты.

Гутарка з грамадзянкай Г.Байфус у iх кватэры, як i грунтоўны агляд яе (фотаздымкi кабiнета З.Байфуса i пашкоджанай знешняй сцяны прыкладзены) далi не большы вынiк, чым паведамленне обермайстра палiцыi Гiрша. У пакоi не выяўлена нiякiх прыкметаў барацьбы. На маё пытанне ў сувязi з гэтым фраў Г.Байфус паказала, што пакой не прыбiраўся i ў iм не рабiлася нiякiх перастановак, толькi дзiрка ў сцяне была занавешана кiлiмам, каб занадта не задзiмала халодным ветрам. Шукаючы мужа, яна першая зайшла пасля поўначы ў пакой, убачыла дзiрку i ўстанавiла выразна непрыемны пах, прыкладна як бы серны, але менш рэзкi. У той час, як яна ведала, усе госцi яшчэ былi ў поўнай колькасцi, 18 запрошаных, у большасцi мужавыя калегi па працы з жонкамi цi сяброўкамi, i iншыя, дакладную колькасць якiх яна не магла ўспомнiць дакладна, прыведзеных, як гэта водзiцца на Сiльвестар гасцямi з сабою; сам муж прывалок з сабою нейкiх двух замежнiкаў, яшчэ паполуднi i замест таго, каб ёй i дачцэ Урзуле дапамагчы ў прыгатаваннях да вечарыны, выправiўся з iмi ў кабiнет, замкнуўся i доўгi час бурна i гучна там дэбатавалi; пазней, праўда, адзiн з iх, такi невысокi кульгавы гарбун, выказаў вялiкую гатоўнасць дапамагчы ў гарнiраваннi блюдаў i ўладкаваннi буфета, раптам даў 6 пляшак вiна, вiно аказалася для прысутных дам надзвычай узбуджальным, сама ж яна з таго, на жаль, нiчога не спажыла; апрача таго гер захапляў незвычайнымi картачнымi трукамi i па тых жа картах многiм з гасцей вычытаў iх мiнулае i будучае.

З паказанняў прысутных на вечарыне гасцей толькi адзiн таварыш Якш даў звесткi, якiя маглi б пралiць дадатковае святло на знiкненне З.Байфуса. Пратакол прыкладваецца.

Маё iмя Якш, Вiльгельм, д-р фiл., нар. 3 верасня 1944 у Пазэвальку, праж. 117 Берлiн, Шнэевiтхенштр. 23. Я навуков. супрацоўнiк Iнст. навуков. атэiзму i яго прэс-рэферэнт, член партыi.

Ужо на пачатку 1980 г. я заўважыў пэўныя анамалii ў паводзiнах кiраўнiка iнстытута праф. д-ра Dr. h. c. З.Байфуса, неспакой i няўпэўненасць, якiя паяўлялiся ў сувязi з пэўнымi навуковымi пытаннямi, i паступова набывалi ўсё большы аб'ём. Увосенi 1979 г. З.Байфус апублiкаваў кнiгу "Самыя вядомыя iудэа-хрысцiянскiя мiфы ў святле прыродазнаўчага i гiстарычнага пазнання", якая, як i большасць яго публiкацый, складалася з часткова пераробленых дакладаў членаў яго калектыву; толькi раздзел "Пра Вечнага (альбо Вандроўнага) Жыда" належыць ягонаму пяру i грунтуецца на пошуках i даследаваннях. На прадмет гэтага Вечнага альбо Вандроўнага Жыда, якi меў iмя Агасфер, пачаў iзраiльскi грамадзянiн праф. Ёханаан Лёйхтэнтрагер працяглую перапiску з З.Байфусам, у ходзе якое апошнi высноўваў усё новыя i новыя тэорыi пра рэальны змест Агасфер-вобраза, тым часам як праф. Лёйхтэнтрагер сцвярджаў, што ў свой час пракляты Iсусам яўрэй сапраўды жыве больш як 1900 гадоў i сёння ўпраўляе абутковай лаўкай у Ерусалiме. Пры нагодзе службовых гутарак з З.Байфусам, якiя, праўда былi ўсё радзейшыя, я выклаў свой пункт погляду, паводле якога iзраiльскi прафесар альбо звар'яцеў, альбо збiраўся прафанiраваць нас i наш iнстытут; пазней ў мяне з'явiлася падазрэнне, што тут можа заходзiцца пра план тайных службаў i праз наш iнстытут яны хочуць пранiкнуць у рады навукоўцаў ГДР i разлажыць iх, i я своечасова паiнфармаваў адпаведныя органы. Мне вядома, што З.Байфус у сваёй якасцi кiраўнiка iнс. нав. атэiзму папярэджваўся з боку Мiн. выш. i прафесiйнай школьнай адукацыi пра дзейнасць Ё.Лёйхтэнтрагера i А.Агасфера i яму было прадпiсана паведамiць апошнiм, што вiзiт з iхняга боку ў сталiцу Рэспублiкi непажаданы.

Таму хто апiша маё здзiўленне, калi З.Байфус ранiцай 31 снежня сказаў, што мiстэры Агасфер i праф. Лёйхтэнтрагер знаходзяцца ў Берлiне i на працягу наступнай гадзiны наведаюць яго ў нашым iнстытуце; мая прапанова дазволiць мне прысутнiчаць пры магчымай гутарцы, бо я ж таксама займаўся матэрыяламi i неаднаразова гутарыў пра гэта з З.Байфусам, была iм энергiчна адхiлена; ён здольны, заявiў ён, свае навуковыя погляды прадстаўляць i без маёй дапамогi. Ключ, значыцца, ляжыць недалёка, i З.Байфусу не было патрэбы мець сведкаў таго, што ён меўся абмяркоўваць з двума iзраiльскiмi грамадзянамi. Але ён не змог перашкодзiць, каб я ўвечары 31.XII. з нагоды сустрэчы Новага года, якую ён i яго жонка ладзiлi для сяброў i супрацоўнiкаў i на якую ён прывёў абодвух, пазнаёмiўся з iмi персанальна.

Маё ўржанне ад праф. Лёйхтэнтрагера як i мiстэра Агасфера было, трэба думаць, неспрыяльнае. Праф. Лёйхтэнтрагер не саромеўся цалкам выкарыстоўваць цiкавасць, якую ён як госць з заходняй загранiцы, нягледзячы на сваё калецтва, выклiкаў у дам; А.Агасфер здаваўся хутчэй сумным, калi спрабаваў заiнтрыгаваць прысутных не сваiмi гiстарычнымi ведамi, якiя мне, праўда, месцамi здалiся сумнiўнымi. На маё адносна гэтага пытанне А.Агасфер заявiў, што персанальна ведаў рэбэ Ёшуа альбо па-грэцку Iсуса, i паказаў мне, вiдаць, у доказ свайго сцвярджэння, рымскую манету, адну з трыццацi, як ён сказаў, што былi выплачаны Юду Iскарыёту за тое, што ён выдаў рабi тагачасным уладам. Праф. Лёйхтэнтрагер настояў на тым, каб з адной старадаўняй калоды картаў, якую ён насiў пры сабе, вычытаць мне мой лёс; ён прадказаў мне вялiкую кар'еру, што ёсць нiякае не дзiва, бо ў нашай дзяржаве кожны мае светлую будучыню.

Але перад усiм я мог на працягу ўсяго вечара назiраць за кiраўнiком нашага Iнстытута праф. д-рам Dr. h. c. З.Байфусам. Ён быў у стане ўсхваляванасцi, што, можа, i не кiнулася ў вочы iншым гасцям, якiя на працягу мiнулага года не назiралi за яго паводзiнамi, мяне ж яны прымусiлi задумацца, асаблiва калi ён адвёў мяне ўбок, са значэннем падняў сваю чарку i спытаўся: "Якш, што б Вы сказалi на тое, каб мяне чорт забраў?"

Як так? - адказаў яму я. - Вы думаеце, Вы гэтага заслужылi?

На гэта ён захiхiкаў, аж мне мароз па скуры пабег, павярнуўся i пайшоў да праф. Лёйхтэнтрагера, быццам той быў магнiтам, якi прыцягваў яго.

Крыху пазней зазванiлi званы па радыё, госцi пачалi цалавацца, i я пачуў, як фраў Байфус спыталася: "А куды гэта падзеўся мой Зiгi?"

Але праф. З.Байфус знiк гэтаксама, як i два iзраiльскiя грамадзяне Ё.Лёйхтэнтрагер i А.Агасфер.

Подп.: д-р Вiльгельм Якш

У сувязi з гэтым варта адзначыць: перапiска З.Байфуса з Ё.Лёйхтэнтрагерам ужо даўно кантралявалася.

Прадпрынята ацэнка сiтуацыi ў сувязi са знiкненнем (уцёкi?) З.Байфуса; як толькi гэты аналiз паступiць, ён будзе прадстаўлены ў сакратарыят мiнiстэрства.