Читать интересную книгу Исландские королевские саги о Восточной Европе - Татьяна Джаксон

8 Oc þat segia menn þa er Olafr var iþuilikri sömð at til urðu nocquorir meN meirr ofundfullir en gözku fullir oc rögþu hann uið konungin. oc varþ hann fírir ofund margra gofugra manna ос fírir þa sok for hann ibrot Ос hafði þa mikin her. hann heriaðe þa aheiðnar þioðær oc feck iafnan sigr. for hann viða um Austrueg oc braut undir sek folkit Oc er honom leiddiz þessi iðn. þa var comit at uetri. villdi hann þa snua heim til Garða. Oc þa com imoti þeim ueðr beði mikit oc gagnstaðlict oc hepti þat ferþ hans þessu sinni. snyr hann þa til Vinðlanz meþ liði sinu oc lagþi skipum sinum til lögis. (Bls. 30)

12. Fra OLafi konungi

10 Þa er Olafir hafði verit iij uetr i Vinðlandi gerðuz þau tiþendi. at d. fær braðan bana. […] bio hann þa lið sitt or landi. oc vænti hann at þa myndi hann skiotara af hyggia harmi þeim er hann hafþi fengit ætlaði hann at fara iRusiam. En er hann com iDanmork þa gengu þeir af skipum sinum oc aland up. oc tocu strandhogg sem siþr er til oc tocu mikit fe. oc racu til strandar. landz menn somnuðuz saman oc sottu eptir þeim með miclu liði. […] (Bls. 36)

13. Fra draum OLafs konungs

11 Eptir þetta hellt Olafr brot skipum sinum oc austr iGarða uelldi Oc tok konungr oc d. uið honum ageta uel. oc dualþiz hann þar um uetrinn Oc eitt sinni bar þa fírir hann merkilega syn. honum syndiz einn mikill stein oc þottiz hann ganga lanct up eptir honum allt til þess er hann com at ovan verþum. hanum þotti þa sem hann veri up hafiðr iloptið yfir scyin. Oc er hann hof up augu sin þa sa hann agetliga staði fagra oc biarta menn er bygðu iþeim stoðum. þar kendi hann ос sötan hilm ос allzsconar fagra bloma. ос meiri dyrð þotti honum þar vera en hann mætti hug sinum til coma fra at segia. Þa heyrði hann rodd mæla við sek. Heyr þu efni goðs mannz. þui at alldrigi gofgaþir þu guðin oc önga þionustu ueittir þu þeim. Helldr suivirdir þu þa/ oc firir þui munu margfalldaz uerk þin til goðra luta. oc avaxtsam-legra. en þo scortir þek enn mikit at þu megir vera iþessum stoðum eða þu ser mac-legr at liva her at eilifu með þui er þu cannt eigi eN scapara þin. oc þu veizt eigi huerr sannr guð er.

Oc er hann hafði heyrt þessa luti þa hræddiz hann acafliga oc mælti sua. Huerr ert þu drottin at ec trua a. Roddin suarar. Farþu til Girclandz oc man þer þar kunnict gert nafns drottins guðs þins. Oc ef þu varðueitir hans boðorð. þa mannt þu hava æilift lif oc sælu Oc þa er þu truir retliga þa mannt þu marga aðra snua fra villu oc til hialpar. þui at guð hefir þek sett til at snua honum til handa margar þioðir.

Oc er hann hafði þessa luti heyrða oc set. þa ætlaði hann at stiga niðr af steini-num. Oc er hann for ovan. þa sa hann ogorliga staði fulla af logum oc quolum oc þar með heyrði hann aumligan grat. oc margsconar ogorliga luti. Oc þar þottiz hann kenna mænn marga þa er truat hofþu ascurþguð beði vini oc hofþingia. Oc þat scilþi hann at sia quol beið buin Valdamars konungs oc d. Honum feck þa mikils sua at þa er hann vacnaði flaut hann allr itarum. oc vacnaði með miclum otta.

Eptir þat bað Olafr lið sitt buaz til brautferþar. Oc vil ec nu sigla til Girklannz. oc sua gerir hann. oc byriar honum vel. oc com hann til Girclandz. Ос hitti þar dyr-lega kenni mænn oc uel truaða er honum kendu nafn drottins Iesu Cristz. varð hann nu lærþr með þeire tru sem fyrr var honum boðat isuefni. Siþan hitti hann agetan byscup einn oc bað hann ueita ser helga skirn þa sem hann hafði lengi til girnz oc mætti hann vera isamlagi cristinna manna, ос siþan var hann primsignaðr Oc siþan bað hann byscup fara með ser i Rusiam oc boðaði þar nafn guðs heiðnum þioðum. Byscup q. heita myndu ferðinni ef hann vildi fara sialfr þui at þa mun konungr sialfr siþr imote standa oc aðrir storhofþingiar. helldr ueite hann til sinn styrk at avoxtr mætti at verþa oc guðs cristni magnaðiz.

Siþan ferr Olafr ibrot oc aptr iRusiam oc var nu sem fyrr fagnat honum uel. du-elsc hann nu þar um rið. hann röþir opt firir konungi oc d. at þau geri eptir þui sem þeim höfir oc miclu er fegri siþr at trua asannan guð oc scapara sinn. er gerði himin oc iorð oc alia luti er þeim fylgir. hann segir oc huersu illa samir þeim monnum er rikir eru at villasc isua miclum myrcrum at trua þat guð er enga hialp ma ueita. oc leggia aþat alia stund oc starf. megu þer oc skilia af yðarri speki at þetta er satt er ver bioðum. Oc alldri seal ec af lata at boða yðr sanna tru oc guðs orð. at þer mettið avoxt geva almatkum guði. En þo at konungr stöþi lengi við ос mælti imoti at lata sið sín. oc atrunað guðanna. þa feck hann þo skilit með guðs miscun at mikit skilþi siþinn þann er hann hafði eþa sia er Olafr boðaði. Var hann oc opt fagrliga a minntr. at þat var blot villa oc hindr vitni er þeir hofðu aðr með farit. en cristnir menn truðu betr oc fagrlegarr. Oc með heilsamlegum rðþum drotningar er hon gaf til þessa lutar at fultingiandi guðs miscunn þa iatti konungr oc allir menn hans at taca heilaga slcirn oc retta tru oc varþ þar allt folc cristit.

Oc er þetta var gort þa bio Olafr ferð sina brot þaðan oc geck nu mikil frægð af Olafi huar sem hann for. eigi at eins iGarða ueldi helldr oc allt inorðralfu heimsins. oc þa com firægþ Olafs allt norðr iNoregs uelldi. oc agetlegt verk er hann vann ahu-eriom degi. (Bls. 39–43)

14. Fra Olafi konungi

12 […] Siþan gaf Olafr sinum monnum leyfi at þeir föri ikaupferþir þangat sem þeir villdi. oc kömi þo til Ænglanz fyrr en hann föri þaþan. Oc at gefnu þessu leyfi foru þeir ikaupferðir. en Olafr hellt þa skipum sinum til Englandz. Oc er hann com þar þa heyrði hann sagt at jarl sa reð firir Norðimbralandi er Sigurðr het. […] Iarlinn undraðiz miok þeira uascleik oc spyrr þenna hinn virðilega mann huerr hann se eða huaðan hann veri comin. hann s. at hann het Ali hinn auðgi oc var hann caup maðr. en uer erum comnir allir af Garðariki. […] (Bls. 45–46)

19. Fra suikræðum Hakonar j. við Olaf T. s.

13 Nu er þar til at taca at Hakon j. heyrir micla fregð af morgum orrostum oc snill-dar brogþum Olafs T. s. er hann uann viða. […] Þorir het maðr clacka vinr mikill iarlsins. hann callar hann til sin aþinginu oc segir at hann uill senda hann iGarða austr með þeim örendum at hann seal segia andlat jarlsins oc þat með at landit liggi nu hofþingialaust. […] Oc biogguz þeir nu til ferþar. Oc styrþi sinu skipi huerr þeira foru siþan til Englandz oc er þeir comu þar spurðu þeir at Olafr var þa farin austr iGarða riki. Oc siþan sigldu þeir austr þangat oc er þeir comu þar. fagnaði hann þeim uel með mikilli bliðu. oc gerði frendum sinum fagra ueizlu. […] nu voro þeir þar um uetrin En er varaði bioz Olafr austan með vi skipum. oc þau um fram iij er þeir hafðn austr haft. Þessi skip voro laðin morgum dyrligum gripum gulli oc gimsteinum oc agetligum pellum. oc allzscyns farmi er fasenn var iNorðlondum. […] (Bls. 63–66)

25. Fra OLafi konungi T. s.

18a Þat finnz ifrasogn Ara hins froða oc eru þeir fleire er þat sanna at Olafr T. s hafi ij uetr haft oc xx þa er hann com iland. oc tok riki en hann reð firir v. uetr. En þo eru þeir sumir menn froðir er sua vilia segia oc þui trua at sua se at hann hafi haft ij uetr oc xxx. vetra. er hann tok rikit. oc þat seal nu sanna huersu þeir telia.

Þat segia þeir þa er Tryggui konungr faþir hans var uegiN at Olafr var þa imoður quiði oc var föddr þat. oc var einn uetr með moður feþr sinum oc moður með leynd. Oc siþan for hann austr iSuiþioð. afund Hakonar gamla firir motgangi Hakonar j. oc Gunnhilldar. ос for þa um eyði merkr oc scoga. oc var þar ij uetr með Hakoni gamla. oc er hann for brot þaðan þa var hann þrevetr.

Oc er hann for skipferðum oc hann var hertekiN er hann ætlaði iGarða þa tocu heiðnir menn þau oc hafðu isinu valldi oc var hann iþessi anauð vi uetr. En iGorðum austr oc austrholfunni veri hann xi ar. En i Vinðlandi iij uetr. oc þa for hann til Danmerkr oc til Irlandz. Oc tok þar helga skirn af abota. þeim er fullr var af helgum anda. oc iUestrlondum var hann ix ár.

Oc eptir þat for hann af Englandi. oc hafði þa ij uetr hins fiorþa tigar. Oc eptir þat var sett uelræði af Þori cloclcu um Olaf. oc foru þeir þa til Noregs sem sagt var. oc var þa Þorir drepiN. eptir forspa finnzins. oc litlu siþarr Hakon j. Oc tok þa О. T. s. rikit sem sagt var. En þessir menn samþyckia þetta með þessum hetti Sæmundr hinn froði oc Ari hinn froði huarstueggia sogn er trulig. at Hakon hafi styrt rikinu xxxiij. uetr. siþan er fell Haralldr grafelldr En þat þyckir þa miok saman bera. oc þessi fra sogn.

Þat calla meN at Olafr T. s. hafi haft iij tiþir. a sinum dagum. var su hin fyrsta er hann var imiclu ufrelsi oc aþian oc uvirðing. Annur tið alldrs hans skein með birti mikilli oc farsælu. Hin þriðia tið með tign oc frægþ oc mikilli ahyggio. firir morgum at bðta. En vera lcann þat at Einarr þambarskelfir eþa Astrið systir Olafs er atti Ærlingr aSola hafi ecki hugleitt þa þessi ix ar anauðar hans er margir varu iþeire ætlan at hann veri dauðr. En siþan er sia hinn sami maðr erfrendmir fundu oc vinir. sua sem endrreistan af dauða. þa fognuðu þeir þessum manne sua sem hann veri af dauða reistr ос tolðu þui til alldrs honum vii ár oc xx. En huarratueggia uitni synaz mer athuga verþ oc skynia þat huat af þyckir fellt at hava þuilikum frasognum. (Bls. 88–91)

32. Fra Eiriki konungi iSuiþioð

14 I þann tima er rikði yfir Noregi Hakon j. var Eirikr konungr iSuiþioð. […] Eirikr konungr atti Sigriði hina storraðu oc var þeira s. Olafr suænski. Þat segia menn at konungrin villdi skilia við Sigriði d. oc uilldi eigi hava ofsa hennar oc ofmetnað. oc setti hana drotningu yfir Gautlandi. En konungr atti siþan d. Hakonar j. Eptir hann tok riki s. hans Olafr.

En þa baðu Sigriðar Vissivalldr Austruegs konungr ос Haralldr grenski. Uplen-dinga konungr. En henni þotti ser litilræði iþui er smakonungar baðu hennar. en þeim dirfð i er þeir ætluðu ser þuilica drotningo. oc firir þui brendi hon þa inni baða aeinni nott. oc þar let ос lif sitt gafugr maðr er het Þorir faþir Þoris hundz er barðiz við hinn helga Olaf konung aSticlastoðum oc eptir þetta verk var hon colluð Sigrið hin storraða. (Bls. 107–108)

82. Fra Olafi konungi

9 Þat sagði Hallfroðr vandræða scalld at þessi lond hafi Olafr konungr T. s. farithersdkilldi. bæði isuðr uegum oc Uestrlondum. […]

Hilmir vann at holmihialmscoð roðin bloðihuat of dulðu þess holðarhorð oc austr iGorðum.rogs bra recka lægirrikr Valkera likiherstefnir let hrofnumholld Flæmingia golldit. […]

(Bls. 247–248)

Перевод

6. О конунге Гардов и его матери

1 В то времяi правил в Гардарики конунг Вальдамарii с великой славой, i Рассказываетсяiv, что мать его была пророчицейv, и зовется это в книгах духом фитонаvi, когда пророчествовали язычники. Многое случалось так, как она говорила. И была она тогда в преклонном возрасте. Таков был их обычай, что в первый вечер йоляvii должны были приносить ее на кресле к высокому сиденью конунга. И раньше чем люди начали пить, спрашивает конунг свою мать, не видит или не знает ли она какой-либо угрозы или урона, нависших над его государством, или приближения какого-либо немирья или опасности, или покушения кого-либо на его владения. Она отвечает: «Не вижу я ничего такого, сын мой, что, я знала бы, могло принести вред тебе или твоему государству, а равно и такого, что спугнуло бы твое счастье. И все же вижу я видение великое и прекрасное. Родился в это время в этом году сын конунга в Норегеviii, и будет он воспитываться здесь в этой стране, и станет он знаменитым мужем и славным хёвдингом, и не причинит он никакого вреда твоему государству, а напротив, многократно его увеличит для Вас. А затем он вернется в свою страну, пока он еще в молодом возрасте, и тогда завладеет он своим государством, на которое он имеет право по рождению, и будет он конунгом, и будет сиять ярким светом, и многим он будет спасителем в северной части мираix. Но короткое время продержится его власть над Норегсвельди. Отнеси меня теперь прочь, поскольку я теперь не буду дальше говорить, и так уже довольно сказано». Этот Вальдамар был отцом конунга Ярицлейвах.

7. Об Олаве, сыне Трюггви, и Астрид, его матери

2 И когда Олав и Астридi пробыли 2 года у Хакона Старогоiii, собрал он их в путь с честью и передал их в руки тех купцовvii, которые собирались ехать на восток в Гарды. Он думал отправить их к Сигурду, брату Астрид, который имел большие почести от конунга ГардовА Хакон Старый дал им все, что им требовалось для этой поездки, и расстался с ними не раньше, чем они взошли на корабль с хорошими попутчиками.

Затем они вышли в море, и в этой поездке напали на них разбойникиviii и захватили все их добро, и убили некоторых, а остальных увезли в разных направлениях, и взяли их затем в неволю и рабство. Здесь Олав был разлучен со своей матерью, и ее затем продавали из страны в страну. Олав тоже был продан в рабствох, как другие пленники, и три хозяина было у него в этом плену. Того, кто первым купил его, звали Клеркон; и это он убил воспитателя Олава у него на глазах. А несколько позднее продал он Олава тому человеку, которого звали Клерк, и взял за него необычайно хорошего козла; и пробыл он во власти этого человека некоторое время.