Читать интересную книгу Исландские королевские саги о Восточной Европе - Татьяна Джаксон

Английский:

Oddr Snorrason. The saga of Olaf Tryggvason / Translated from the Icelandic with Introduction and Notes by Th. M. Andersson. Ithaca and L., 2003 [А].

Датский:

Kong Olaf Tryggvesons Saga, skreven, fra Begyndelsen af, af Odd Munk (OS. В. X). 1836. S. 174–328 (N. M. Petersen).

Латинские:

В издании 1691 г. (J. I. Reenhielm).

Historia de rege Olavo Tryggii filio, secundum Oddum monachum (Shi. T. X). 1841. S. 201–349 (Sveinbjörn Egilsson).

Норвежский:

Soga om Olav Tryggvason. Etter Odd munk Snorreson / Omsett av M. Rindal (Norrone bokverk. 46). Oslo, 1977.

Шведский:

В издании 1691 г. (J. I. Reenhielm).

Русский:

Фрагменты в Рыдзевская 1978. С. 29–40.

Литература

Storm 1873; Finnur Jónsson 1932а; Bjarni Aðalbjamarson 1937; Gordon 1938; Paasche 1957; Lönnroth 1963; Ólafur Halldórsson 1967; Schier 1970; Holtsmark 1974;

Andersson 1977; Andersson 1979; Hofmann 1981a; Andersson 1985; Holm-Olsen 1987;

Simek, Hermann Pálsson 1987; Andersson 1988; Lange 1989; Джаксон 1991; Джаксон

1993а; Ólafur Halldórsson 1993а; Zemack 1998; Lönnroth 2000; Лённрот 2000;

Andersson 2003; Andersson 2004a; Ármann Jakobsson 2005; Sveinbjöm Rafnsson 2005;

Andersson 2006; Phelpstead 2006; Bagge 2006; Глазырина 2009; Глазырина 2010.

§ 5.2.1. «Сага об Олаве Трюггвасоне» монаха Одда – редакция А

Текст

Публикуется по изданию: Saga Óláfs Tryggvasonar af Oddr Snorrason munk / Finnur Jónsson. København, 1932.

6. Fra Garða konungi oc moður hans

I þenna tima reð firir Garða riki Valldamarr konungr með miclum ueg. Sua er sagt at moðir hans var spakona oc er þat callat ibokum phitons andi er heiðnir menn spaðu. þat geck miok eptir er hon mælti. oc var hon þa a orvasa alldri. Þat var siþr þeira at iola aptan hinn fyrsta scylldi bera hana astoli firir hasæti konungs. Oc aðr menn töki til dryckio þa spyrr konungr moður sina ef hon sæi eða vissi noc-quom hasca eða skaða yfir gnapa sinu riki. eþa nolgaz með nocquorum ufriði eða otta. eða aðrir agimtiz hans eigu. hon suarar. Eigi se ec þat son minn er ec vita þer horva meinsamliga eþa þinu riki oc eigi oc þat er skelfi þina hamingio. En þo se ec micla syn oc agetliga Nu er borin aþessum tiðum еш konungs s. iNoregi ос a þessu ári sa er her man up fðþaz iþessu landi. oc sia man verða agetligr maðr. oc dyrlegr hofþingi. oc eigi man hann scaða gera þinu riki. helldr man hann þat margfalliga auca yðr til handa. oc siþan man hann aptr huerva til sins lanz þa er hann er a ungum alldri. ос mun hann þa oþlaz riki sitt þat er han er til borin. oc mun hann konungr vera oc skina með mikilli birti. oc morgum mun hann hialpare vera inorðral-fu hæimsins. En scamma stund mon hans riki standa yfir Noregs uelldi. beri mek nu abrot þui at ec man nu eigi framarr segia. oc ðrit sagt er nu. þessi Valldamarr var faðir Iarizleifs konungs. (Bls. 20–21)

7. Fra Olafi T. s. oc Astriði moður hans

En er þau Olafr oc Astrið hafðu verit ii uetr með Hakoni g. þa bio hann ferþ þei-ra uegsamliga oc fær þau ihendr kaupmonnum þeim er fara ætluðu i Garþa austr. ætlaði hann at senda þau til Sigurðar broður Astriðar hann hafði mikinn soma af Garða konungi. Hakon g. feck þeim alia luti þa er þa/ þurftu til þessar ferþar. oc skilþiz eigi fyrr við en þau comu askip með goðu foruneyti.

Oc siþan letu þau ihaf. oc iþeire ferð comu at þeim rans menn oc tocu feit allt. en drapu suma mennina. oc leidu ser huem brot ymsa uega. oc siþan ianauð oc þrel-kan. Oc her skilþiz Olafr við moþur sina oc var hon siþan selld land af landi. Olafr var oc selldr mansali sem aðrir hertecnir menn oc þria drotna atti hann iþessi her-leiðingu. Oc sa er fyrstr keypti hann. het Clerkon oc sia drap fostra hans fírir au-gum honum. Oc litlu siþarr selldi hann Olaf þeim manni er Clercr. h. oc toe fírir hann hafr forkunnar goþan. oc var hann iþessa mannz valdi nocquora hrið.

En sa guð er eigi uill leynaz lata dyrð oc ueg sinna vina. sua sem eigi ma liosit leynasc i myrcrinu. sua gerþi hann þa mikin ueg þessa hins unga mannz oc leysti hann af þessu ufrelsi sem forþum leysti hann Iosep. Oc þessi maðr er nu hafði valid yfir Olafi. selldi hann þeim manni er Eres het oc tok sa firir hann dyrlect clæði. þat er ver collum uesl. eða slagning. a vara tungu. Ос þessi husbondi er nu hefir keyp-tan hann var föþingi iheiðnum londum kona hans het Rechon, en son þeira h. Reas. hann keypti oc með honum fostbroður hans er Þorgils h. son Þorolfs. hann var ellre en O. þeir voro vi. vetr iþessu afelli. (Bls. 21–23)

8. Fra Olafi Tryggva s.

Oc nu iþenna tima ricþi Valdamarr yfir Garða riki hann atti þa drotning er Allogia h. oc var hin vitrasta cona. Sigurðr broþir Astriðar hafði sua mikin metnað af konungi at hann eignaðiz af honum miclar eignir oc mikit lén. oc setti hann yfir at skipa konungs malum, ос heimta saman scylldir konungs viða af heruðum. hans boð scylldi oc yfir standa allu konungs rikinu.

Þa var Olafr ix uetra gamall er þessi atburþr gerþiz at Sigurþr moðurbroðir Olafs com iþænna stað er Olafr uar firir. oc var bondinn farinn til acrs með verkmonnum. Sigurþr reið þa iþorpit með micla sueit manna ос sðmilegt foruneyti. Þa var Olafr ileic með aðrum sueinum. hafði hann sua micla ast fengit af sinum herra at hann var ecki anauðigr eþa þræll. helldr sua sem ðskilegr son oc let hann honum engra luta vannt þeira er hann beiddiz. skemtaði hann ser ahueriom degi þat er honum þotti bezt.

Oc Olafr fagnar honum vel oc með mikilli list. Oc Sigurðr tok uel oc bliðliga hans orðum. oc mælti sua. Se ec þat goðr sueinn at ecki hefir þu þat bragþ aþer sem herlendskir menn huarki með yfirlitum eþa mali. Nu seg mer nafn þitt oc ætt oc fostr iorð. hann suarar. Olafr heiti ec. en Noregr er ættiorð min. kyn mitt er konun-glict. Sigurðr mælti þa Huert er nafn faður þins. eða moþur. hann suaraði Tryggui h. faðir min. en Astriðr moþir. Sigurþr mælti. huers d. var moþir þin. hann suarar. hon var d. Eiriks af Oprustoðum riks mannz. Oc er Sigurðr heyrði þetta. steig hann af hestinum oc fagnaði honum uel oc minntiz við hann. oc segir honum at hann er moþur broþir hans. oc vist er þetta fagnaðar d. er við hafum her fundiz Siþan spyrr S. at ferþum Olafs oc þangat cornu hans. eða huersu lengi hann hafði þat afelli þolt Oc hann sagþi honum ferþir sinar sua sem gengit hafði.

Oc eptir þat mælti Sigurþr. Villt þu nu frendi at ec kaupa þek at lauarði þinum oc ser þu eigi lengr i anauð hans eða þionustu. Hann suarar Vel em ec nu cohiín s. haN hia þui sem fyrr. en giama villda ec leystr verþa heðan ef fostbroþir min veri leystr af þrældomi oc fari hann með mer ibrot. S. q. þat giama gera vilia oc spara enga luti til.

Oc siþan com Heres bondi heim oc fagnaði uel S. þuiat hann scylldi heimta landscylldir af þeim heruðum oc af huerio husi. oc sia yfir at þat greiddiz allt uel. Oc at lyctum vacði Sigurþr til við bondaN ef hann vildi selia sueinana. uið uerði. man ec nu þegar reiða verþ firir. hann suarar. Selia man ec hinn ellra sueiniN. sem ocr semz en hinn yngri er mer ufalr þui at hann er bæði vitrari oc þo friðari oc honum aN ec oc myclu meira oc mikit þycki mer at lata hann. oc ecki sel ec hann пета við miclu verþi. Oc er S. heyrði þetta. þa spyrr hann huar coma scylldi. oc bon-diN for þo æ undan. En S. leitaði þo eptir þui frecara. En fra lyctum er at segia þessar caupstefnu. at sueinn hinn ellri var firir mork gullz. en hinn yngri var fírir ix merkr gullz. oc þotti bonda þo meira at lata hann en hinn sueinin.

4 Eptir þat for S. a brot með Olaf frenda sín oc heim iGarða riki. en þat voro log ilandi þui. at eigi scylldi þar up fðþa konungs s. af utlendu kyni ne fiarrlægio riki at uvitanda sialfum konungi. Sigurþr hafði Olaf heim með ser til husa sinna. oc varðueitti hann þar meþ launungu oc fara manna vitorði. oc þo i goðu yfirlæti. for þa sua fram um rið.

Sua bar til einn d. at Olafr geck fra herbergi sinu oc með honum fostbroðir hans. at uvitanda Sigurði frænda hans. þeir foro þo leyniliga oc gengu a eitt stræti. Oc þar kendi Olafr firir ser sín uvin þann er drepit hafði firir vi uetrom fostra hans firir augum honum en selldi siþan sialvan hann ianauð oc þreldom oc er hann sa hann þa gerðiz hann asyndar sem bloð. oc þrutinn miok. oc bra honum mioc við við þes-sa syn huarf hann þa aptr scyndiliga oc heim til herbergia sinna.

Oc litlu siþarr com þar Sigurþr af torgi. oc er hann sa Olaf frenda sinn þrutin af reiði. þa spurði hann Olaf. huat honum veri. hann segir huer sok til var oc bað hann ueita ser sín styrk til hefna fostra sins, þuilican harm sem sia maðr gerði mer oc margfallda scom. vil ec nu hefna fostrfoþur mins. Sigurþr segir at hann uill þetta ueita honum risa nu up ос ganga með micla sueit manna oc var Olafr leiðsogumaðr til torgsins. Oc er Olafr ser þenna mann taca þeir hann oc leiða utan borgar. Oc siþan gengr fram þessi hinn ungi sueinn Olafr. oc ætlar nu at hefna fostra sins, var honum þa fengin ihond mikil breið ðx. at hoggua þenna mann. Olafr var þa ix uetra gamall. Siþan reiðir Olafr öxina oc hðggr a halsin oc af hofuðit. ос er þetta callat mikit fregþar hogg sua ungs mannz.

5 I þenna tima voro iGarða riki margir spamenn. þeir er vissu firir marga luti. þeir sagþu af sinum spadomi at comnar voro iþetta land, hamingior nocquors gafugs mannz oc þo ungs. oc alldri fyrr hofðu þeir set ne eins mannz fylgior biartare ne fegre oc sannuþu þeir þat með morgum orðum en eigi mattu þeir vita huar hann uar En sua sogþo þeir mikils hattar vera hans hamingio at þat lios er yfir henni skein at þat dreifþiz um allt Garða riki oc viða um austr halfu heimsins.

En firir þui sem sagt var fyrr at Allogia drotning var allra kuinna vitrost þa þyckia henni slikir lutir mikils verþir. Biðr hon nu konung með fogrum orðum at hann lati stefna þing at menn comi þangat af allum nalægiom heruðum. segir hon at hon mon þa til coma oc til skipan a hava slica sem mer likar. Nu gerir konungr sua. kömr þar mikill fiolði manna.

Nu byðr drotning at sla seal mannhringa af allum muginum oc skal huerr standa hia aðrum sua at ec mega lita huers mannz asionu. oc yfirbragð oc einkanlega au-gun. oc væntir mek at ec myna skynia huerr styrandi er þessi hamingio ef ec fæ litið sialldr augna hans. oc eigi man þa leynaz mega huerr þessar naturu er. konungr lyddi nu hennar röþum.

Oc er þetta hit fiolmenna þing stoð ii daga. En drotning geck firir huem mann oc hyggr at huers mannz yfir bragþi oc finnr engan þann mann er henni þycki liclegr til at styra sua matkum lutum Oc er staðit hafði ii daga þingit oc com hinn þriði d. þa var enn aukat þingit sottu þa þangat allir at hans boði. en elligar la sok a.

Var nu slegit allu folki i mannhringa. en þessi hin ageta cona oc hin frægia d. hugði at huers mannz alitum oc yfirbragþi. kðmr hon þar er aleið stundina sem fyrir henni stoð einn ungr sueinn með vandum clæðum hann var ikufli oc lagþr hottrin aptr aherðar honum. Hon leit augu hans. oc skilði hon þegar at hann var þessar hin-nar haleitu giptu. oc leiðir hann firir konung oc gerþi þa bert firir allum at þa man sa fundinn vera er hon hafði lengi leitað.

Var nu þessi sueinn ikonunglect valid tekinn Gerði hann þa kunnect konungi oc d. ætt sina oc tign at hann var eigi præll. helldr birtiz nu at hann var pryddr konun-glegre ætt. Siþan tok konungr oc d. at fostra Olaf astsamliga. með mikilli bliðu. göddu þau hann morgum farsæligum lutum sem eiginlegan sinn son. Þessi sueinn uox up iGorðum snimma algerr at afli oc viti oc þroaðiz langa rið sem alldr visar til. sua at afam uetrum var hann lanct um fram sina iafn alldra. i allum lutum þeim er pryða ma goðan hofþingia. Oc þegar er hann toe at syna sek oc sina atgervi þa var þat abbragðlict a marga uega. oc ascammre stundu hafði hann numit allan rid-darligan hatt. oc orrostulega speki. sua sem þeir menn er könstir voro oc hraustastir at fylla þa syslu.

6 Nu feck hann af sliku micla sömð. oc frama fyrst af konungi oc d. oc uti fra allum aðrum. rikum oc urikum. vox hann nu þar ос þroaðiz huartueggia með uizku oc vetra tali, ос allzsconar atgerfi er pryða ma agetan hofðingia Oc Valdamar konungr setti hann bratt hofþingia innan hirðar. oc at stiorna her monnum þeim er vinna scyldu sömð konungi. oc margscyns fræmþar verk vann hann iGarðariki. oc viða um austr halfu þo at her se fatt talt.

En er hann var xii uetra gamall þa spyrr hann konungin ef nocquorar borgir eða heruð þau er legit hafí undir hans konungdom oc hafi heiðnir menn tekit af hans rilci oc sæti þa yvir hans eign oc soma. Konungr suarar. oc s. at vist voro nocquorar borgir ос. þorp þau er hann hafði att. oc aðrir hafðu heriat af hans eign oc lagt nu við sitt riki. Olafr mælti þa. Gef mer þa nocquot lið til forræðis oc skip oc vita ef ec mega aptr vinna þat riki er latit er. þui at ec em fuss at heria oc beriaz við þa er yðr hava hneyct vil ec þar til niota yðarrar giptu oc sialfs þins hamingio. Oc man vera annat huart at ec man fa drepit þa. eða þeir mono abrot stockua firir minum styrk. konungr toe þessu uel oc feck honum lið slict er hann beiddiz.

Nu syndiz þat er fyrr var sagt huersu kÖN hann var við allan riddarascap oc hers-capar bunat. kunni hann oc sua nöfrliga fylkingum fara. sem hann hafði i þui iafnan stafat. ferr hann nu með þessu liði oc atti margar orrostur. oc vann mikin sigr a uvi-num sinum. Vann hann aptr allar borgir oc castala þa er fyrr hofðu legit undir riki Garða konungs. Oc margar þioðir utlendar ocaði hann undir riki Ualdamars ko-nungs. En at hausti huarf hann aptr með fagrligum sigri. oc friðu herfangi. hafði hann þa margscyns gersimar igulli oc agetligum pellum. oc steinum dyrum. er hann fðrði konungi oc d. oc var nu hans uegr ændr nyiaðr. Oc fognuðu honum allir með hinum mesta feginleik. slicu hellt hann fram ahuerio sumre. at hann heriaði. ос vann margs cyns frægþar verk. en hann var a vetrum með Valldamar konungi.

Oc er hann skein iþuilikri dyrð. þa er sua sagt at eptir einn mikiN sigr sneri hann heim til Garða. þeir sigldu þa með sua miclu drambi oc kurteisi. at þeir hafðu seglin yfir skipum sinum af dyrum pellum. oc sua varu tiolldin þeira oc. En af slicu ma mar-ca rikdom þann er hann hafði fengit af stor virkiom þeim er hann vann iAustrlondum. (Bls. 22–29)

9. Fra OLafi konungi

7 Sua segia vitrir menn oc froðir. at Olafr hafi alldrigi blotat scurðgoð. ос hann setti iafnan hug sín við þui. En þo var hann vanr at fylgia konungi til hofsins optli-ga. en alldrigi com hann ín. stoð hann þa uti hia durum iafnnan. Oc eitt sín rðddi konungr uið hann. oc bað hann eigi þat gera þui at þat kaN vera at guðin reiðiz þer. oc tynir þu bloma ðscu þinnar. Villda ec giama at þu litillættir þek við þau þui at ec em ræddr um þek at þau casti a þek akafre reiði sua mikit sem þu hefir ihættu. Hann suarar. Alldrigi hræðumk ec guð þau er huarki hava heym ne syn ne vit oc ec ma skilia at þau hava enga grein oc af þui ma ec marca herra huerrar naturo þau его at mer syniz þu huert sín með þeckilego yfír bragþi at af tecnum þeim stundum er þu ert þar oc þu fðrir þeim fomir. en þa liz mer þu iafnan með ugiptubragþi er þu ert þar. Oc af þui skil ec at guð þessi er þu gofgar manu myrkrunum styra.