Читать интересную книгу Тры таварышы (на белорусском языке) - Эрих Ремарк

- Цудоўнае вiдовiшча, - сказаў я. - Адкуль яны ў цябе, Ота?

Кёстэр усмiхнуўся.

- Заблытаная справа. Доўга расказваць. Ты лепш скажы, як сябе адчуваеш? На трыццаць?

Я махнуў рукой.

- На шаснаццаць i пяцьдзесят адначасова. Нiчога асаблiвага.

- I ты называеш гэта "нiчога асаблiвага"? - запярэчыў Ленц. - Лепей быць не можа. Ты ж такiм чынам уладна перамог час i жывеш два жыццi.

Кёстэр зiрнуў на мяне.

- Не чапай яго, Готфрыд, - сказаў ён потым. - Днi нараджэння моцна псуюць самаадчуванне. Асаблiва зранку. Ён яшчэ ачомаецца.

Ленц заплюшчыў вочы.

- Чым менш чалавек адчувае сябе, тым большая яму цана, Робi. Цi суцяшае гэта цябе хоць крышку?

- Не, - сказаў я. - Анi. Калi чалавек нечага варты, то ў такiм разе ён толькi помнiк самому сабе. А гэта, мне здаецца, цяжка i сумна.

- Яго пацягнула на фiласофiю, Ота, - сказаў Ленц. - Ён - не страчаны. Ён перажыў крызiсны момант. Нялёгкi момант дня нараджэння, калi ўглядаешся самому сабе ў зрэнкi i бачыш, якi ты бедалага. Цяпер можна спакойна брацца за справу i прашмараваць старому "кадзiлаку" вантробы.

Мы працавалi, пакуль не сцямнела. Потым памылiся i пераапранулiся. Ленц прагна зiрнуў на бутэлькi.

- Можа, скруцiм адной шыю?

- Няхай вырашае Робi, - сказаў Кёстэр. - Нядобра, Готфрыд, так нахабна вымагаць з iмянiннiка.

- Яшчэ горш марыць смагай тых, хто павiншаваў, - запярэчыў Ленц i адкаркаваў бутэльку.

Пах рому адразу запоўнiў майстэрню.

- Святы Майсей! - сказаў Готфрыд.

Мы ўсе прынюхалiся.

- Фантастычна, Ота. Трэба быць вялiкiм паэтам, каб знайсцi адпаведныя эпiтэты.

- Пiць у гэтай цёмнай будзе! Шкада пiтва! - вырашыў Ленц. - Ведаеце што? Мы паедзем адсюль, павячэраем, бутэльку возьмем з сабой. Вып'ем яе дзе-небудзь на волi!

- Блiскуча!

Мы адпiхнулi ўбок "кадзiлак", якi рамантавалi паполуднi. За iм стаяла дзiўная рэч на колах. Гэта была гоначная машына Ота Кёстэра, гонар майстэрнi.

Кёстэр у свой час набыў на аўкцыёне амаль задарма гэтую машыну - старую ламачыну з высокiм кузавам. Спецыялiсты, якiя бачылi яе тады, сцвярджалi, што гэта цiкавы экспанат для музея. Больвiз, гаспадар фабрыкi па пашыве жаночых палiто i гоншчык-аматар, параiў Ота перарабiць яе на швейную машынку. Але Кёстэра гэта не кранула. Ён разабраў машыну, як кiшэнны гадзiннiк, i корпаўся ў ёй некалькi месяцаў, бывала, аж да цёмнай ночы. Потым аднойчы ўвечары ён пад'ехаў на ёй да бара, у якiм мы звычайна бавiлi час. Больвiз ледзь не ўпаў ад смеху, убачыўшы яе зноў - так смешна яна выглядала. Жартам ён прапанаваў Ота заклад. Ён ставiў дзвесце марак супроць дваццацi, калi Кёстэр пагодзiцца на гонку з яго новым спартовым аўтамабiлем. Адлегласць - дзесяць кiламетраў, i ён дае Ота кiламетр форы. Кёстэр згадзiўся. Усе смяялiся. Чакалася незвычайная забава. Але Ота пайшоў яшчэ далей: ён адмовiўся ад форы i спакойна прапанаваў павысiць стаўку да тысячы марак супроць тысячы. Больвiз расчаравана спытаў, цi не адвезцi яго ў дом вар'ятаў. У адказ Кёстэр завёў матор. Абодва рванулi з месца. Больвiз праз паўгадзiны вярнуўся ў такiм дрэнным настроi, быццам пабачыў марскога змея. Ён моўчкi выпiсаў чэк, а потым - яшчэ адзiн. Ён хацеў адразу ж купiць машыну. Але Кёстэр пасмяяўся з яго. Ён не аддасць яе. Але наколькi бездакорная была машына ўсярэдзiне, настолькi непрыглядны быў яе знешнi выгляд. На кожны дзень мы паставiлi надзвычай старажытны кузаў - лак выцвiў, крылы пакарабацiлiся, верх адслужыў добры дзесятак год. Мы маглi падабраць нешта лепшае, але ў нас былi свае меркаваннi. Аўтамабiль зваўся "Карл". "Карл" - прывiд шашы.

"Карл", сапучы, цягнуўся па шашы.

- Ота, - сказаў я, - з'явiлася ахвяра.

Ззаду нецярплiва сiгналiў "б'юiк". Ён iмклiва даганяў нас. Неўзабаве насы зраўнялiся. Чалавек за рулём зняважлiва паглядзеў на нас. Яго позiрк зверху ўнiз абвёў нашага няўклюднага "Карла". Потым ён адвярнуўся i забыўся пра нас.

Праз некалькi секунд ён нечакана пераканаўся, што Карл усё яшчэ iдзе побач з iм. Ён усеўся крыху ямчэй, весела зiрнуў на нас i прыбавiў газу. Але "Карл" не здаўся. Як тэр'ер побач з догам, ён неадступна трымаўся каля блiскучага лакаматыва з нiкелю i лаку.

Чалавек мацней ухапiўся за руль. Ён яшчэ нi пра што не здагадваўся i кплiва скрывiў губы. Вiдаць было, што ён нам зараз пакажа, на што здольныя яго санi. Ён з такой сiлай цiскануў на газ, што выхлапная труба заспявала, як хор жаўрукоў над летнiм полем. Але - дарма. Ён не адарваўся ад нас. Як зачараваны, агiдны i непрыглядны "Карл" тулiўся да яго. Чалавек здзiўлена вылупiўся на нас. Ён не мог зразумець, як гэта пры хуткасцi звыш ста кiламетраў старая скрынка нiяк не адстае ад яго. Ён з недаверам зiрнуў на спiдометр, цi не сапсаваўся. Потым нацiснуў да канца.

Машыны iмчалiся ўпоравень па доўгай роўнай шашы. Праз некалькi метраў насустрач з шумам з'явiўся грузавiк. "Б'юiк" павiнен быў адстаць, каб даць дарогi. Як толькi ён параўняўся з "Карлам", паказалася пахавальная машына са стужкамi ад вянкоў, якiя развявалiся. Яму зноў прыйшлося ўступiць. Потым далягляд стаў вольны.

Чалавек за рулём тым часам страцiў увесь свой форс; ён прыгорбiўся злосны, вусны сцiснутыя - яго захапiў азарт гоншчыка, i раптам гонар яго жыцця трапiў у залежнасць ад таго, цi адарвецца ён - любой цаной - ад шчанюка побач.

Мы ж, наадварот, сядзелi з абыякавымi тварамi. "Б'юiка" для нас не iснавала. Кёстэр спакойна глядзеў на дарогу, я, сумуючы, пазiраў на бакi, а Ленц, хоць i сцяты ў камяк, дастаў газету i рабiў выгляд, што яму няма нiчога важнейшага за чытанне.

Праз некалькi хвiлiн Кёстэр падмiргнуў нам. "Карл" неўпрыкмет збавiў хуткасць, i "б'юiк" памалу пачаў вырывацца наперад. Яго шырокiя блiшчастыя крылы прамiльгнулi мiма нас. З выхлапной трубы нам у твар грымнуў сiнi дым. Паступова ён адарваўся ад нас метраў на дваццаць - i тут ужо паказаўся, як мы i чакалi, твар гаспадара ў акне. Усмешка выдавала непрыкрыты трыумф. Ён паверыў, што перамог.

Але чалавек дапусцiў яшчэ адну памылку. Ён не мог стрымацца, каб не паздзекавацца з нас. Ён кiўнуў нам: даганяйце. Ён зрабiў гэта падкрэслена паблажлiва i пераможна.

- Ота! - прамовiў Ленц, напамiнаючы.

Ды напамiну не патрабавалася. У той самы момант "Карл" зрабiў скачок. Кампрэсар засвiстаў. I раптам рука, якая махала, знiкла ў акне - "Карл" прыняў выклiк, ён наблiжаўся. Ён наблiжаўся нястрымна... ён зноў узяў сваё - i цяпер мы ўпершыню ўважлiва паглядзелi на аўтамабiль побач. З нявiннымi тварамi мы запытальна пазiралi на чалавека за рулём. Цiкава было б ведаць, навошта ён нам махаў. Але той сутаргава глядзеў у другi бок, i "Карл" цяпер ужо на поўным газе абыходзiў яго, увесь брудны, з крыламi, што бразгаталi, пераможны замызганы шчанюк.

- Малайчына, Ота, - сказаў Ленц Кёстэру. - Папсаваў чалавеку апетыт перад вячэрай.

Дзеля такiх пагоняў мы не мянялi "Карлу" кузава. Варта было яму з'явiцца на дарозе, i ўжо некаму карцела перагнаць яго. На iншыя машыны ён дзейнiчаў, як варона з перабiтым крылом дзейнiчае на зграю галодных катоў. Самым мiрным сямейным шарабанам карцела перагнаць яго, i нават самыя мажныя барадачы не маглi вытрываць гоначнага азарту, калi яны бачылi, як перад iмi iшла ўпрысядку бразготная рухомая табурэтха. Хто мог уявiць сабе, што ў гэтай камiчнай фiгуры б'ецца вялiкае сэрца гоначнага матора!

Ленц сцвярджаў: "Карл" выхоўвае. Ён вучыць людзей пачцiвасцi да вынiкаў творчасцi, якiя заўсёды прыкрыты някiдкай абалонкай. Так гаварыў Ленц, якi называў сябе апошнiм рамантыкам.

Мы спынiлiся перад невялiчкiм шынком i выбралiся з машыны.

Вечар быў цудоўны i цiхi. Барозны ўзаранага поля адсвечвалi фiялетавым святлом. Краi аддавалi залацiста-карычневым водсветам. На яблычна-зялёным небе плавалi воблакi, падобныя да вялiкiх птушак фламiнга, а мiж iмi хаваўся вузенькi сярпок маладзiка. Арэхавы куст трымаў у сваiх абдымках змрок i прадчуванне. Ён быў хвалююча голы, але ў пупышках хавалася чаканне. З маленькага шынка плыў пах смажанiны. Смажылi пячонку з цыбуляй. Наша душа заспявала.

Ленц рынуўся ў дом насустрач паху. Ён вярнуўся прасветлены.

- Вы не бачылi такой смажанай бульбы! Хутчэй, а то найлепшую з'ядуць!

У гэты момант з шумам падкацiла яшчэ адна машына. Мы спынiлiся, аслупянелыя. Гэта быў "б'юiк". Ён рэзка затармазiў каля "Карла".

- Гоп-ля! - сказаў Ленц. У нас ужо часта ў такiх выпадках здаралiся бойкi.

З машыны выйшаў мужчына. Ён быў высокi i ў целе. На iм было шырокае карычневае палiто з вярблюджай шэрсцi. Незадаволеным скасавураным позiркам ён глянуў на "Карла", потым сцягнуў тоўстыя пальчаткi i падышоў да нас.

- Якой маркi гэта ваша машына? - спытаў ён Кёстэра, якi стаяў блiжэй за ўсiх да яго. А твар у чалавека напамiнаў салёны агурок.

Мы ўсе ўтрох нейкi час моўчкi глядзелi на яго. Пэўна, ён палiчыў, што мы слесары ў выхадным адзеннi, якiя выехалi на чужой машыне.

- Вы штосьцi сказалi? - нарэшце спытаў Ота няўпэўнена, нiбы падказваючы таму, што трэба быць больш ветлiвым.

Мужчына пачырванеў.

- Я спытаў пра гэтую машыну, - прамовiў ён бурклiва тым самым тонам.

Ленц выпрастаўся. Яго вялiкi нос уздрыгнуў. Ён надаваў вялiкае значэнне ветлiвасцi ў адносiнах да сябе. Але перш чым ён паспеў адкрыць рот, раптам адчынiлiся, нiбы ад рукi святога духа, дзверцы "б'юiка"; выслiзнула маленькая ножка, потым паказалася цененькае каленца, затым з машыны выйшла дзяўчына i павольна пайшла да нас. Ад неспадзяванасцi мы пераглянулiся. Мы раней не заўважылi, што нехта ёсць у машыне. Ленц адразу змянiў паводзiны. Ён заўсмiхаўся на ўвесь рабацiнiсты твар. Мы заўсмiхалiся ўсе разам, чорт яго ведае чаму.