Читать интересную книгу Упырхлікі - Макс Шчур

„Ведаеш, ты не крыўдуй, але жанчыны ў мяне ўсё-ткі лепей атрымліваюцца“, прызнаўся мне Габрусь празь якую гадзіну, цягам якой я мужна вытрымліваў ягоныя заўвагі й рогат мінакоў (мне здалося, што плён Габрусёвых высілкаў я ўжо недзе бачыў — пазьней знаўцы мне сказалі, што прататыпам маёй выявы стаў вядомы аўтапартрэт Пікаса ці мо нават некаторы зь візантыйскіх абразоў). Адным словам, праца натуршчыка аказалася зусім не такой простай, якой я сабе яе ўяўляў. „Ладна, харэ тут сядзець“, падбадзёрыў мяне Габрусь. „Хадзем, я цябе зь іншымі мастакамі пазнаёмлю... “

Па дарозе да мастакоў я зноў паспрабаваў удакладніць Габрусёву біяграфію: „Дык чаго ты са Швэцыі зьехаў, Габрусь? Не спадабалася?“ „Ну як табе сказаць...“, задумаўся Габрусь. „Для мяне там самае горшае, што вакол усе, як я. Эмігранты. Плюс жыцьцё дарагое — за адну сацыялку не пражывеш. А да ўсяго яшчэ і бульба абы што. Я ўсё разумею, але каб бульбы нармальнай не было?“ „Затое дзеўкі там прыгожыя“, уставіў я. „Як на мяне, то дзеўкі паўсюль прыгожыя“, парыраваў Габрусь. „Ты бульбу добрую знайсьщ паспрабуй!“ „А як вы туды наагул з жонкай трапілі?“ „А нас у госьцi запрасілі. Адзін жончын аднакурсьнiк. Яна зь ім там засталася, а я паехаў у Акадэмію паступаць“. „Зразумела. А дзеці ў вас ёсьць?“ „А то! Двое. Я, ведаеш, не люблю трахацца з прэзікам — гэта як плаваць у ботах, ці што...“ „Дык вы зь ёю разьвялiся?“ „Яшчэ не. О, мы ўжо прыйшлі!“

Прыйшлі мы ў нейкую каморку, што знаходзілася ў задняе частцы памяшканьня, дзе поўным ходам ішоў рамонт. Мастакі (агулам чалавек пяць) былі пераважна ўкраінцамі й з выгляду нічым не адрозьніваліся ад гастарбайтэраў. На стале перад імі стаяла паўпустая пляшка гарэлкі, пустая плястыкавая бутэлька зь піўной пенай і поўная попельніца. „Здароўце, братаны“, прывітаўся зь імі Габрусь. (Па-беларуску ён размаўляў з усімі, незалежна ад нацыянальнасьці. Ягоныя здольнасьці да моваў былі яшчэ меншымі, чым да жывапісу: за ўсё жыцьцё ён нават трасянкі ня вывучыў як сьлед.) „Што робіце?“ „Сам бачыш — абедаем“, адказалі яму. „О, то смачна есьцI! Знаёмцеся: гэта мой зямляк Андрусь Макатоўша“. Я парукаўся з мастакамі, і мне налілі гарэлкі ў бляшанку з-пад шпротаў, якую я тут жа кульнуў у сябе й пераканаўся, што гэта была не гарэлка, а тэхнічны сьпірт. Аднак, каб ня зганьбіць земляка, я не падаў выгляду, што бляшанка мне „не зайшла“. Калі я расплюшчыў вочы, то ўбачыў перад сабою ў клубах дыму строгі вусаты твар чырвонага колеру. „Ты мастак?“, строга спытаўся ў мяне твар. „Не, што вы“, шчыра прызнаўся я. „Я танцор“. Усе спахмурнелі, мабыць, пашкадаваўшы змарнаванага на мяне сьпірту, і толькі самы малады з мастакоў, як пазьней аказалася — з Харкава, падхапіўся зь месца: „Танцор — гэта крута! Хадземце сёньня ўвечары на пэрформанс! Такога там жару дамо! Туды ўся багема прыйдзе! Нават гэты, што „хуй“ на іконе напісаў!“ Тут і пачаліся тыповыя для мастакоўскага асяродзьдзя інтэлектуальныя спрэчкі. „Якая ж ён багема, калі „хуй“ на іконе напісаў“, абурыўся нехта. „Багема — гэта ж ад слова „бог“!“ „Сам ідзі на свой праформанс, нехрысьць!“, падтрымалі астатнія. „I пайду!“, заявіў прагрэсіўны маладзён і зьвярнуўся да нас: „А вы што скажаце, хлопцы?“ „Ну, „хуй“ на іконе я б пiсаць ня стаў“, зазначыў Габрусь, „але на гэты, як яго... схадзiць трэба. Скажы, Андрусь? Можа, знайду там сабе ўрэшце мастацкага агента...“

3.

I like Americans. They’re unlike Canadians.

Хэмінгуэй

Пэрформанс адбываўся ў адным зь нічым не прыкметных дамоў у самым цэнтры Прагі, на другім паверсе якога пад гэтую мэту было за грошы ці то дацкай, ці то галяндзкай амбасады зьнятае штосьці, што нагадала мне актавую залю ў нашай школе перад самым пачаткам дыскатэкі. Па залі таўкліся купкі маладзёнаў і дзяўчат, а таксама валасатых і барадатых старых хіпаноў, аднак каторы зь іх напісаў на іконе „хуй“, сказаць было цяжка — ім мог быць любы. Гэтак жа цяжка было сказаць, ці высокакультурнае мерапрыемства ўжо пачалося, ці яшчэ не — па бруднай падлозе з крыкамі поўзалі юнакі, дзяўчаты ўзасмок цалаваліся з фатаграфіямі калекаў на сьценах, а ўсякія эпігоны апантана расьпісвалі словам „бог“ прыбіральню. Убачыўшы такі расклад, наш таварыш з Харкава без усякіх комплексаў, як сапраўдны канцэптуаліст, выскачыў на штосьці накшталт сцэны й пачаў на ўсё горла чытаць вершы невядомага мне паэта (можа, і ўласныя):

„МЕНЯ укусил крокодил,

ТЕБЯ укусил крокодил,

ЕГО укусил крокодил,

ЕЕ укусил крокодил,

и ВАС укусил крокодил,

и ИХ укусил крокодил,

и ТЕХ укусил крокодил —

НАС ВСЕХ укусил крокодил !“

У той сытуацыі, мушу сказаць, верш гучаў праўдзіва, за што й быў уганараваны апантанымі воплескамі — кракадзіл мусіў быць шалёны. Тут я да сваёй вялікай радасьці прыкмеціў у адным з гурткоў удзячнай публікі сваю амэрыканку! — і штурхнуў локцем Габруся, перакрыкваючы музычнае суправаджэньне: „Габрусь, глядзі! Вунь стаiць дзяўчына, дзякуючы якой я тут! Амэрыканка! Я яе яшчэ зь лягеру ведаю! Такі клясны чалавек — не перадаць!“ „Яж не сьляпы!“, зароў мне ў адказ Габрусь. „Сам бачу, што клясны! Такія цыцачкі, такая жопка! Вось бы яе, як гэта па-навуковаму... знахалiць!“ „Чакай, ты пра бляндынку? Гэта не яна!“ „Не яна?“, зьдзівіўся Габрусь. „Ну, тады шкада...“ „Чаго шкада?“, ня ўцяміў я. „Цябе шкада!“, паясьніў Габрусь.

Калі шчыра, я сам быў ня супраць знахаліць сваю амэрыканку — але памятаючы, што маё танцавальнае майстэрства ў гэтым не дапамагло, пастанавіў паўзьдзейнічаць на яе сьпевам. Падсілкаваўшыся півам, мы з Габрусём залезьлі на сцэну да нашага харкаўскага сябра й паказалі такі пэрформанс, што ўсім астатнім удзельнікам зрабілася няёмка. Хлопец з Харкава засьпяваў (калі можна так сказаць) савецкі гімн, я — „Iнтэрнацыянал“, а Габрусь — толькі тое, што ведаў, то бок „Купалінку“, прычым усё гэта адначасова. Ня буду хаваць, ідэя пэрформансу была мая. Нашая зладжаная атанальная какафонія выклікала папросту фу­рор: мы атрымалі першы прыз вечара (якім быў паляроідны фатаздымак нашага выступу з надпісам „хуй“), а прысутныя амэрыканцы тут жа запрасілі нас выступіць на Гэлаўіне. На хвалі сваёй імклівай славы я падруліў да амэрыканкі, якая жарсна прашаптала мне на вуха: „А ты куды зьнiк пасьля першага дня канфэрэнцыі? Ад мяне патрабуюць, каб я вярнула выплачаны табе ганарар!“ Пасьля такога прывітаньня мне зрабілася досыць ніякавата, таму, абмяняўшыся фармальнасьцямі (сярод іншага я запрасіў амэрыканку ў госьці да нас на сквот), мы зноў адышліся кожны да свайго гуртка й так і стаялі ў іх да самага канца, бы зусім чужыя людзі. Калі я яшчэ ўбачыў, як амэрыканка адной рукой трымае за сраку ўпадабаную Габрусём бляндынку, а другой залазіць ёй у майткі, мне стала зусім пагана, і я на момант узьненавідзеў усе меншасьці сьвету. „Дык вось чаму яна ня голіцца пад пахамі!“, здагадаўся я. Рэшту вечара я ня помню, бо мы з Габрусём і харкаўцом тады жудасна напіліся. Для парадку яшчэ мушу дадаць, што на той Гэлаўін я праз пару месяцаў насамрэч схадзіў (толькі без хлапцоў, яны, здаецца, сьвяткавалі асобна) і зноў выйграў першы прыз, гэтым разам — у выглядзе пляшкі брэндзі, і не за сьпеў, а за касьцюм ісламскага тэрарыста, які я сам стварыў з ручніка на галаве й драўляных плечыкаў замест шаблі: амэрыканцы справядліва палічылі касьцюм самым жахлівым з усіх. Як бачыце, ужо тады яны настолькі баяліся ісламскіх тэрарыстаў, што ўважалі за лепшае адкупіцца ад мяне пляшкай — пры гэтым да замаху на нью-ёрскіх блізьнятаў заставаўся яшчэ амаль год.

4.

Iзьвяла мяне кручына,

Падкалодная зьмяя.

Як зьдзесь жыць без какаіна?

Восем дзевак, адзін я.

Частушка

Да станоўчых якасьцяў Габруся належала тая, што ў яго з раніцы ніколі не бывала бадуна, колькі б ён папярэдняга дня ні выпіў. Прынамсі, фізычна ён быў заўжды поўны сіл, і галава ў яго не балела, а наадварот, працавала нават лепей, чым звычайна. Ягоныя думкі ў такім стане былі цалкам сьветлыя й цьвярозыя, і адзінай прыкметай, паводле якой можна было ўгадаць, што ён рабіў увечары, была тая, што ён прамаўляў іх уголас, мераючы сваімі даўжэзнымі крокамі нашыя сквоцкія апартамэнты: „Не, ну калі я ўжо памру? Ну што гэта за жыцьцё? Тулімся тут у нейкім падзямельлі, як пацукі! I ніякага выйсьця, ніякага! Можа, мне сябе забiць? Га, Андрусь? Вось тольк б дзетак яшчэ пабачыць... I бацькоў... А дзетачкі ж вы мае родныя! А на каго ж я вас пакінуў! На вашую матку, курву гэтую, ёб вашу маць! Навошта я вас зь ёю наагул вырабіў!“ — „Габрусь, слухай: калі ты хочаш сябе забщь — калі ласка, толькі не замінай жыць іншым. Або спачатку выпусьцi мяне адсюль, або здымі й памый шкарпэткі“. — „Бач, які ты недалікатны... А, дык ты ўжо прачнуўся?! То ўставай, нехран тут валяцца! На тым сьвеце адпачнеш! Хадзем у горад працу шукаць!“

Калі ў Габрусю з бадуна, як бачыце, прачыналася сумленьне, мы сапраўды выпраўляліся ў горад шукаць працу. Мне доўга не ўдавалася адгаварыць Габруся ад заняткаў мастацтвам, пад прыкрыцьцём якіх ён набываў за мае апошнія грошы сьвежыя порначасопісы („Гэта каб акты маляваць — анатомію ж ведаць трэба“, тлумачыў Габрусь), бо яго было літаральна хлебам не кармі, пакажы толькі цыцачкі й жоп­ку — і ён вам іх адразу намалюе. Наагул, цыцачкі й жопкі былі адзіным, што ратавала яго ад посталькагольных самагубчых фантазій — зрэшты, таму я іх яму й купляў, бо іначай вытрымаць у ягоным таварыстве ня мог. Думаю, сапраўднаю Габрусёваю марай было нават не рэалізавацца як мастак, а стаць заснавальнікам беларускага „Плэйбою“.