Адамович Лидия
Кветкi самотнай князёўны (на белорусском языке)
Лiдзiя Адамовiч
Кветкi самотнай князёўны
Аповесць
ЧАСТКА ПЕРШАЯ
I
Аленка не магла стрымацца ад смеху - мужчына гадоў трыццацi ў белым касцюме неадрыўна пазiраў на яе. Ён стаяў ля навагодняй ёлкi з нейкiм маладым хлопцам Аленчынага ўзросту i за ўвесь вечар нiкога не запрасiў да танцаў. Ён, вiдаць, быў не вясковы, а Аленцы надакучылi свае гарадскiя хлопцы, да таго ж яна прыехала ў вёску да аднакурснiцы Галi, каб сустрэць тут Мiколу - у iнстытуце ён зусiм не звяртаў на яе ўвагi. Высокi, прыгожы, з кучаравымi пышнымi валасамi, блакiтнавокi, Мiкола вабiў многiх дзяўчат, але, сябруючы з усiмi, быў такi недасягальны i, здавалася Аленцы, чымсьцi таемны, а неразгаданае, таемнае так прыцягвае! Галя падбухторыла Аленку схадзiць да Мiколавага бацькi, быццам па квашаныя яблыкi, у вёсцы Адась славiўся тым, што надта ж смачна ўмеў квасiць антонаўкi. Адасева жонка памерла, i ён сам вёў гаспадарку. Калi дзяўчаты прыйшлi, Мiкола сустрэў iх ветлiва, па-сяброўску частаваў яблыкамi, жартаваў, а вось у клуб так i не з'явiўся.
...Мужчына ў белым касцюме па-ранейшаму пазiраў на Аленку. Ён здаваўся дзяўчыне старым. Яго погляд раптам выклiкаў такi выбух смеху, што Аленка, прыкрыўшы рукою вусны, порстка схавалася за спiну сяброўкi.
- Сцiхнi ты, дурнiца! - таўканула яе ў бок Галя, прыгладжваючы валасы. Ён сюды накiроўваецца!
Мужчына i сапраўды iшоў да iх. Як нi стрымлiвалася Аленка, як нi сцiскала вусны, але ўсё ж хiхiкнула, калi той запынiўся ля Галi i, гледзячы паўзверх яе пляча, звярнуўся да Аленкi:
- Можна вас?
Аленка моўчкi кiўнула, падала яму руку i пайшла следам, стараючыся думаць аб чым-небудзь сумным, каб суняць смех. Ён абняў яе так, што ёй не заставалася нiчога, акрамя як стаяць на месцы i ледзь-ледзь перасоўваць ногi. Вось так яны i танцавалi - на месцы. Смех у Аленкi ўжо прайшоў. Да таго ж, стоячы ў клубе ў сваiм дэкальтаваным маскарадным касцюме, накшталт князёўны сярэднявечча, Аленка крыху змерзла, а тут, у абдымках мужчыны, яна прыгрэлася i летуценна пачала ўяўляць, што танцуе з Мiколам.
...Вочы ў Мiколы глыбокiя, блакiтныя, з патанулай хмарынкай, але цёплыя i добрыя. Гэта было мора, бяздоннае, зменлiвае, мора перад штормам. У такiя вочы можна было глядзець доўга-доўга, заглядзецца i патануць. Як яна зайздросцiла хлопцу, якi жыў з Мiколам у адным пакойчыку ў iнтэрнаце, - ён бачыў яго ранiцою, вечарам, кожны дзень... I не ўяўляў нават, якое гэта шчасце - бачыць перад сабою Мiколу, яе бога, назiраць за яго рухамi, калi ён умываецца, за ягонымi вуснамi, калi ён гаворыць, за ягонымi пальцамi, што перабiраюць струны гiтары... З якою асалодаю стаяла Аленка вечарамi пад дзвярыма Мiколавага пакойчыка i ўбiрала ў сябе ўсе гукi i словы, што даносiлiся адтуль... Яна ведала, што Мiкола збiрае групу для краязнаўчага паходу па слядах падання пра князя Вiтаўта i Дарыну. Ёй так хацелася пайсцi з iм у гэты паход, але яе не запрашалi...
Нават нумар пакоя, у якiм жыў Мiкола, выклiкаў асалоду. На лекцыях Аленка, як заварожаная, пiсала проста ў канспекце запаветныя лiчбы: 405... 405... i выводзiла лiтары: Мiкола Гайда... Мiкола Гайда... i з трапяткiм сэрцам падстаўляла пад ягонае прозвiшча сваё iмя, i мiлавалася сугучнасцю: Алена Гайда... Алена Гайда...
- Самотная князёўна на чужым бале? - абарваў яе думкi прыглушаны голас.
Алена ўзняла вочы - яна ўсё яшчэ танцуе з гэтым "старым мужчынам"? "Ён падобны на цыгана, - падумала дзяўчына. - На старога цыгана!" I адвяла позiрк.
- Баль заканчваецца, - прамовiў мужчына лагодна. - Можа, мы пойдзем дадому разам?
- Да якога яшчэ дому? - раздражнёна павяла плячыма Аленка.
- Да вашага, вядома. Цi можна правесцi вас?
- Пашукайце сабе па ўзросту, - цвёрда сказала Аленка, глянуўшы яму ў твар.
- Нават так? - усмiхнуўся ён. - Што ж, дзякую за танец!
I правёў яе на месца.
У гэты час з'явiўся Мiкола. Ён увайшоў з марозу, расчырванелы, у расшпiленым кажуху. Хлопцы абступiлi яго. Мiкола гучна i весела вiтаўся з iмi, пацiскаючы рукi. Але танцы скончылiся, моладзь пачала выходзiць з клуба, i Аленка настойлiва чакала, калi Мiкола заўважыць яе, падыдзе. Той стаяў на ганку i палiў з хлопцамi.
Да Галi падышоў Анатоль, кiрпаты, сярэдняга росту хлопец, вузкi ў плячах, з акуратнай бародкай, якую заўсёды адрошчваў на зiму, "каб холадна не было", смяяўся на пытаннi дзяўчат, - гадоў на пяць старэйшы за Галю, з прыкметнаю ўжо лысiнкаю на галаве. Усмiхнуўся i выцягнуў з-за пазухi маленькую кветачку.
- Ой, цюльпанчык! - ускрыкнула Аленка. - Жывы! Малайчына, Анатоль!
- Я з-за гэтага цюльпанчыка на электрычку спазнiўся, - усмiхнуўся хлопец. - Але нiчога, пазнаёмлюся з Галiнымi бацькамi цяпер ужо ў Новым годзе! Стары год правёў у электрычцы...
Галя абняла сябра i чмокнула ў шчаку, узяла кветачку, прыцiснулася да яе вуснамi.
- Пайшлi да маiх, - шапнула Анатолю, - а то, мусiць, ужо спаць леглi, як-нiяк, а тры гадзiны ночы... Аленка, пайшлi разам! - звярнулася да сяброўкi.
- Не, - адмоўна махнула галавою Аленка. - Я тут застануся, на ганку... Мiколу пачакаю... Чула, быццам ён сюды вернецца з гiтараю, хлопцам так сказаў. Бач, пабег ужо...
- Ну, глядзi сама, - адказала Галя i, абняўшыся з Анатолем, збегла па прыступках.
... Снег вялiкiмi камякамi заляпiў каўнер зялёнага палiто. Пальцы мерзлi ў рукавiчках. Аленка адсунула рукаў, глянула на гадзiннiк - палова пятай. На дзвярах клуба чарнеў вялiкi халодны замок. У святле лiхтара, як мухi, кружылiся сняжынкi. Ад высокiх старых дрэў аддзялiўся цень. Аленка здрыганулася. Нехта ў доўгiм палiто накiроўваўся да яе.
- А я, як нi пагляджу ў акно - усё вы стаiце, - падаў мужчына голас i запынiўся ля нiжнiх прыступак ганка. - Вiдаць, праз стары маёнтак iсцi баiцеся?
Ён павярнуўся, i святло лiхтара ўпала на ягоны твар. "Божа, гэта ж зноў той самы мужчына! - з непрыяззю падумала Аленка. - Цыган стары!"
- Давайце знаёмiцца, - прапанаваў ён. - Мяне завуць Вайдаш Дуброўскi, iнжынер "Менскбудпраекта". Унук дзеда Ўладыморыка, ведаеце яго?
- Не, - суха адказала Аленка. - Я менчанка. Студэнтка iнстытута культуры. Аленай зваць...
- Мы амаль землякi, - усмiхнуўся Вайдаш. - У мяне ў Менску кватэра... Спускайцеся ўнiз! - працягнуў ёй руку ў чорнай скураной пальчатцы. - Цi чакаеце каго?
Аленка не адказала.
- Ён не варты гэтага! - засмяяўся Дуброўскi. - Хоць i не падыходжу я вам па ўзросту, але гатовы правесцi да хаты, бо Чорная здань, мусiць, i сапраўды iснуе - шмат хто бачыць яе ля маёнтка... Вось i вас, здаецца, закранула яна...
- Што? - у Аленкi пахаладзела спiна. - Якая здань?
Але з прыступак сышла.
- Гэта даўняе паданне, - мовiў Дуброўскi, калi яны скiравалi ў бок маёнтка, - з часоў князя Вiтаўта. На гэтым месцы праклён iснуе. Калi Чорная здань дакранаецца да чалавека - ён робiцца сляпым духоўна... Ён любiць толькi цела... i гiне ў сляпым каханнi... Першай ахвярай Чорнай зданi стала Дарына, нарачоная князя Вiтаўта. Але i да гэтага часу з'яўляецца здань людзям, бо не ведаюць яны, у чым яе смерць...
- Ой, раскажыце, калi ласка! - устрапянулася Аленка, узрадаваная тым, што можа распавесцi Мiколу нешта таемнае, аб чым, магчыма, i ён не ведае... Зацiкавiць яго, спадабацца яму, а там, глядзiш, i ў паход возьме!..
- Недалёка ад панскага маёнтка, недзе ў лесе, - уздыхнуўшы, павольна пачаў аповяд Вайдаш, - знаходзiцца мур на месцы былога маёнтка Дарыны, якi пабудаваў для яе князь Вiтаўт, дараваўшы здраду яе... У лабiрынтах падзямелля iснуе, паводле падання, Блакiтны пакойчык, у якiм ляжыць прыгожы жалезны кубак з накрыўкай. Хто адкрые яго - знiшчыць здань...
...Руiны старога маёнтка чарнелi пад шапкаю снегу. Халодныя сняжынкi сыпалi ў твар. Аленка, зачараваная i ўзрушаная, прыслухоўвалася да голасу Вайдаша. Прыслухоўвалася i... ужо не iснавала ў цяперашнiм часе: у белым прывiдным тумане з'явiўся на канi магутны i суровы князь Вiтаўт.
- Я Дарына, Дарына! - выйшла з снежнай завiрухi дзяўчына. - Ты пазнаў мяне, князь?
Вочы яе - цёмная ноч, косы быццам у русалкi.
- Я была маленькаю, калi ты прыязджаў да майго бацькi, - прашаптала дзяўчына.
- Памятаю цябе, Дарына! - адказаў Вiтаўт i падхапiў, пасадзiў яе на каня, да сябе...
Мiльганула недзе сярод дрэў Чорная здань, працягнула кашчавую руку да кволай Дарыны...
...I Аленцы падалося, што яна пачула дзiкi смех. Ён стаяў у вушах, калi Вайдаш закончыў аповяд i падвёў яе да хаты. Яны развiталiся. Зачынiўшы ў сенцах за сабою дзверы, Аленка дакранулася да клямкi, каб увайсцi ў хату, але ў гэты момант пачула здзеклiвы шэпт:
- Не хацела за пана - будзеш валяцца ў нагах у хама!
- За пана, за пана!.. - крыклiва паўтарыў нехта.
Крык гэты прымусiў здрыгануцца Аленку, рассыпаўся на гукi, i вось ужо кожная частачка яго гучала паасобку, утвараючы манатонны, цiхi гоман, падобны на шапаценне лiстоў... Аленка рванула дзверы i ўскочыла ў хату...
Iрэна не захацела iсцi сёння ў касметычны салон. Яна здзерла бульбiну, наклала мякоцце на сурвэтку i прыклала да твару. Уладкавалася на крэсле i ўключыла Бетховена. Iрэне вельмi падабалася ягоная "Апасiяната", асаблiва стрыманая i велiчная другая частка. Разлiваючыся, музыка напаўнялася ўсё большай мяккасцю i цеплынёй...
![Электронная Библиотека [Русские Книги] 📚 Читать На КулЛиб](/templates/read-books/images/no-cover.jpg)